Delta 7/2024

Niebo w lipcu

Na początku miesiąca dni są jeszcze długie, a ich skracanie się nie jest zauważalne. 23 lipca Słońce przekroczy jednak równoleżnik 20 deklinacji w drodze na południe i od tego momentu proces ten nabierze tempa. Do końca lipca skończą się sezony zarówno na obłoki srebrzyste, jak i łuk okołohoryzontalny, gdyż Słońce zacznie wędrować zbyt nisko.

W lipcu następuje zamiana ról na niebie wieczornym i porannym. Przez ostatnie miesiące ekliptyka tworzyła duży kąt z widnokręgiem wieczorem, mały zaś rano. Odtąd wieczorem ekliptyka biegnie nisko na niebie, rano natomiast wznosi się wysoko. Jest to główny czynnik warunkujący widoczność obiektów znajdujących się blisko ekliptyki i jednocześnie blisko Słońca. Dlatego Merkurego, mimo osiągnięcia przezeń 22 lipca bardzo dużej, wynoszącej 27, elongacji wschodniej, można próbować dostrzec jedynie na początku miesiąca, ale o zmierzchu pokaże się on na wysokości zaledwie 3.

Również planeta Wenus po czerwcowej koniunkcji górnej do końca miesiąca zwiększy elongację do zaledwie 15 i zajdzie jeszcze wcześniej. Nie pomoże tutaj nawet duża jasność tej planety. W kolejnych kilku miesiącach Wenus na niebie wieczornym nie poprawi się, mimo zwiększającej się odległości kątowej od Słońca. Przeszkodzi w tym właśnie niskie nachylenie ekliptyki.

Polepszą się za to poranne warunki obserwacyjne Księżyca i widocznych wtedy innych planet Układu Słonecznego, czyli świecących jasno Saturna, Marsa i powracającego po spotkaniu ze Słońcem Jowisza. W drugiej części miesiąca można próbować odnaleźć Neptuna, a może nawet Urana. W ich przypadku należy jednak dysponować lornetką lub teleskopem.

Najlepiej ze wspomnianych planet prezentuje się Saturn, zbliżający się do przypadającej 8 września opozycji względem Słońca. 12 dni później w podobnej konfiguracji znajdzie się Neptun, stąd w tym sezonie obserwacyjnym obie planety dzieli na niebie około 11. W lipcu poruszają się one ruchem wstecznym, choć Neptun zmieni kierunek swojego ruchu 3. dnia miesiąca. Saturn znajduje się w granicach gwiazdozbioru Wodnika, kreśląc swoją pętlę około 2 na wschód od gwiazdy 4. wielkości φ Aqr. Neptun natomiast znajduje się w Rybach, wędrując mniej więcej 100 na północ od świecącej z jasnością obserwowaną +5,1m gwiazdy 29 Psc. W lipcu obie planety zaczną przekraczać wysokość 30 nad południową częścią nieboskłonu, przy czym Saturn zaprezentuje tarczę o jasności +1m i średnicy 18, Neptun zaś świeci z jasnością +7,9m. Stosunek małej do wielkiej osi w układzie pierścieni Saturna wyniesie 0,04.

Planeta Mars pokona w lipcu 21 na tle Barana i Byka. 15 lipca przejdzie 0,5 na południe od Urana, kończąc miesiąc 7 na zachód od Jowisza. Uran świeci z jasnością +5,8m i początkowo zginie w zorzy porannej, lecz do końca miesiąca jego widoczność znacznie się poprawi. Tej planety należy szukać jakieś 6 na południowy zachód od Plejad, a najbliższą w miarę jasną gwiazdą jest świecąca z jasnością +5,5m 13 Tau, do której Uran do końca lipca zmniejszy dystans do 1,5. Blask Marsa wynosi +0,9m, czyli porównywalnie do pobliskiego Aldebarana w Byku.

Ostatnią widoczną rano planetą jest Jowisz. Początkowo około godziny 3:30 wznosi się on na wysokość zaledwie 8, ale do końca lipca o tej samej porze przekroczy wysokość 20. Jowisz znajduje się w gwiazdozbiorze Byka, wędrując kilka stopni na północ od Hiad. 5 lipca planeta przejdzie 2 na północ od gwiazdy Ain (ε Tau), czyli najbardziej na północ wysuniętej jasnej gwiazdy tej gromady. Do końca miesiąca jasność planety zwiększy się do 2,1m, a średnica jej tarczy do 35.

Na początku lipca ostatnie trzy planety odwiedzi Księżyc przed nowiem. 1 lipca Srebrny Glob zaprezentuje tarczę w fazie 26%, docierając na 8 na zachód od Czerwonej Planety. Dobę później zmniejszy on fazę do 17%, przesuwając się na pozycję 6 na północny wschód od Marsa i jednocześnie 4,5 na północny zachód od Urana. 8 na lewo od księżycowej tarczy da się dostrzec Plejady. Faza Księżyca 3 lipca spadnie poniżej 10%. Niecałe 5 pod nim pokaże się Jowisz, a kolejne 5 dalej w tym samym kierunku znajdzie się Aldebaran, ale przy wysokości zaledwie 3,5 jest trudny do dostrzeżenia. Tarczę Księżyca da się jeszcze odnaleźć 4 lipca, gdy o świcie, w fazie jedynie 4%, wzniesie się na wysokość 8. El Nath, druga co do jasności gwiazda Byka, znajdzie się 4 na lewo od niej, 12 na prawo zaś Jowisz.

W nocy z 5 na 6 lipca Księżyc przejdzie przez nów i przeniesie się na niebo wieczorne, gdzie odwiedzi kilka jasnych ciał niebieskich, wszystko jednak zdarzy się nisko nad horyzontem. 7 lipca Srebrny Glob spotka się z Merkurym mającym jasność 0,2m. Około godziny 21:45 Księżyc pokaże tarczę w fazie 4% na wysokości 5, Merkurego zaś należy szukać jakieś 1,5 od brzegu księżycowej tarczy, na godzinie 7 względem niej. Dwa dni później Księżyc zwiększy fazę do 15% i dotrze na 3 do Regulusa, najjaśniejszej gwiazdy Lwa. 10 lipca Księżyc w fazie 22% zakryje gwiazdę 5. wielkości χ Leonis. Zjawisko zacznie się około godziny 21:25 przy zachodzie Słońca. Ale w południowo-wschodniej części kraju powinno dać się je zaobserwować przez lornetkę.

13 lipca Księżyc osiągnie I kwadrę, zbliżając się do Spiki, najjaśniejszej gwiazdy Panny na odległość 3, by dwa dni później przejść 4 pod Zuben Elgenubi w Wadze, zwiększając przy tym fazę do 68%. 17 dnia miesiąca tarcza Srebrnego Globu stanie się jeszcze bardziej pyzata, prezentując fazę 85%. Tej nocy zajmie ona pozycję 0,5 na południe od Antaresa, najjaśniejszej gwiazdy Skorpiona. 21 lipca przypada pełnia Księżyca, a w nocy z 24 na 25 lipca spotka się on z Saturnem, zmniejszając do tej pory fazę do 84%. O godzinie 23 oba ciała przedzieli dystans około 50.

28 lipca Srebrny Glob znowu pokaże tarczę oświetloną w połowie, tym razem jednak zaprezentuje on swoją zachodnią część, świecąc mniej więcej 7 na południe od jasnych gwiazd Barana. Dwa dni później jego tarcza zmniejszy fazę do 29% i dotrze 2 na wschód od Plejad. Jednocześnie 6 na południowy zachód od niej znajdzie się Uran, 2 na południowy wschód zaś – Mars. Ostatniego poranka miesiąca oświetlony w 20% Księżyc przejdzie 5 na północ od Jowisza.

10 lipca maksimum swojej jasności osiągnie miryda χ Cygni, zmieniająca jasność od +3,3m do +14,2m w okresie 408 dni. W tym czasie powinna ona przekroczyć jasność +4,5m, a zatem dać się łatwo dostrzec gołym okiem. W lipcu χ Cygni góruje około północy na wysokości ponad 70. Można ją odnaleźć na linii łączącej gwiazdę η Cyg z Albireo (β Cyg), mniej więcej 2,5 od pierwszej z wymienionych gwiazd.

W tym miesiącu przez opozycję przejdzie planetoida Ceres, jaśniejąc do około +7,3m. Ceres porusza się ruchem wstecznym i przez cały lipiec pokona w ten sposób około 6 na tle gwiazdozbioru Strzelca, przechodząc na początku miesiąca 1,5 na południe od gwiazdy 3. wielkości τ Sgr, by 8 lipca przejść 0,5 od jaśniejszej o 0,7m Ascelli (ζ Sgr). Niestety podczas górowania Ceres nie przekroczy wysokości 10 nad widnokręgiem.