Delta 7/2024

Niebo w lipcu

Na początku miesiąca dni są jeszcze długie, a ich skracanie się nie jest zauważalne. 23 lipca Słońce przekroczy jednak równoleżnik \(20^{\circ}\) deklinacji w drodze na południe i od tego momentu proces ten nabierze tempa. Do końca lipca skończą się sezony zarówno na obłoki srebrzyste, jak i łuk okołohoryzontalny, gdyż Słońce zacznie wędrować zbyt nisko.

W lipcu następuje zamiana ról na niebie wieczornym i porannym. Przez ostatnie miesiące ekliptyka tworzyła duży kąt z widnokręgiem wieczorem, mały zaś rano. Odtąd wieczorem ekliptyka biegnie nisko na niebie, rano natomiast wznosi się wysoko. Jest to główny czynnik warunkujący widoczność obiektów znajdujących się blisko ekliptyki i jednocześnie blisko Słońca. Dlatego Merkurego, mimo osiągnięcia przezeń 22 lipca bardzo dużej, wynoszącej \(27^{\circ}{,}\) elongacji wschodniej, można próbować dostrzec jedynie na początku miesiąca, ale o zmierzchu pokaże się on na wysokości zaledwie \(3^{\circ}.\)

Również planeta Wenus po czerwcowej koniunkcji górnej do końca miesiąca zwiększy elongację do zaledwie \(15^{\circ}\) i zajdzie jeszcze wcześniej. Nie pomoże tutaj nawet duża jasność tej planety. W kolejnych kilku miesiącach Wenus na niebie wieczornym nie poprawi się, mimo zwiększającej się odległości kątowej od Słońca. Przeszkodzi w tym właśnie niskie nachylenie ekliptyki.

Polepszą się za to poranne warunki obserwacyjne Księżyca i widocznych wtedy innych planet Układu Słonecznego, czyli świecących jasno Saturna, Marsa i powracającego po spotkaniu ze Słońcem Jowisza. W drugiej części miesiąca można próbować odnaleźć Neptuna, a może nawet Urana. W ich przypadku należy jednak dysponować lornetką lub teleskopem.

Najlepiej ze wspomnianych planet prezentuje się Saturn, zbliżający się do przypadającej 8 września opozycji względem Słońca. 12 dni później w podobnej konfiguracji znajdzie się Neptun, stąd w tym sezonie obserwacyjnym obie planety dzieli na niebie około \(11^{\circ}.\) W lipcu poruszają się one ruchem wstecznym, choć Neptun zmieni kierunek swojego ruchu 3. dnia miesiąca. Saturn znajduje się w granicach gwiazdozbioru Wodnika, kreśląc swoją pętlę około \(2^{\circ}\) na wschód od gwiazdy 4. wielkości \(\varphi\) Aqr. Neptun natomiast znajduje się w Rybach, wędrując mniej więcej \(100'\) na północ od świecącej z jasnością obserwowaną \(+5{,}1^m\) gwiazdy 29 Psc. W lipcu obie planety zaczną przekraczać wysokość \(30^{\circ}\) nad południową częścią nieboskłonu, przy czym Saturn zaprezentuje tarczę o jasności \(+1^m\) i średnicy \(18''{,}\) Neptun zaś świeci z jasnością \(+7{,}9^m.\) Stosunek małej do wielkiej osi w układzie pierścieni Saturna wyniesie \(0{,}04.\)

Planeta Mars pokona w lipcu \(21^{\circ}\) na tle Barana i Byka. 15 lipca przejdzie \(0{,}5^{\circ}\) na południe od Urana, kończąc miesiąc \(7^{\circ}\) na zachód od Jowisza. Uran świeci z jasnością \(+5{,}8^m\) i początkowo zginie w zorzy porannej, lecz do końca miesiąca jego widoczność znacznie się poprawi. Tej planety należy szukać jakieś \(6^{\circ}\) na południowy zachód od Plejad, a najbliższą w miarę jasną gwiazdą jest świecąca z jasnością \(+5{,}5^m\) 13 Tau, do której Uran do końca lipca zmniejszy dystans do \(1{,}5^{\circ}.\) Blask Marsa wynosi \(+0{,}9^m{,}\) czyli porównywalnie do pobliskiego Aldebarana w Byku.

Ostatnią widoczną rano planetą jest Jowisz. Początkowo około godziny 3:30 wznosi się on na wysokość zaledwie \(8^{\circ}{,}\) ale do końca lipca o tej samej porze przekroczy wysokość \(20^{\circ}.\) Jowisz znajduje się w gwiazdozbiorze Byka, wędrując kilka stopni na północ od Hiad. 5 lipca planeta przejdzie \(2^{\circ}\) na północ od gwiazdy Ain (\(\varepsilon\) Tau), czyli najbardziej na północ wysuniętej jasnej gwiazdy tej gromady. Do końca miesiąca jasność planety zwiększy się do \(-2{,}1^m{,}\) a średnica jej tarczy do \(35''.\)

Na początku lipca ostatnie trzy planety odwiedzi Księżyc przed nowiem. 1 lipca Srebrny Glob zaprezentuje tarczę w fazie \(26\%{,}\) docierając na \(8^{\circ}\) na zachód od Czerwonej Planety. Dobę później zmniejszy on fazę do \(17\%{,}\) przesuwając się na pozycję \(6^{\circ}\) na północny wschód od Marsa i jednocześnie \(4{,}5^{\circ}\) na północny zachód od Urana. \(8^{\circ}\) na lewo od księżycowej tarczy da się dostrzec Plejady. Faza Księżyca 3 lipca spadnie poniżej \(10\%.\) Niecałe \(5^{\circ}\) pod nim pokaże się Jowisz, a kolejne \(5^{\circ}\) dalej w tym samym kierunku znajdzie się Aldebaran, ale przy wysokości zaledwie \(3{,}5^{\circ}\) jest trudny do dostrzeżenia. Tarczę Księżyca da się jeszcze odnaleźć 4 lipca, gdy o świcie, w fazie jedynie \(4\%{,}\) wzniesie się na wysokość \(8^{\circ}.\) El Nath, druga co do jasności gwiazda Byka, znajdzie się \(4^{\circ}\) na lewo od niej, \(12^{\circ}\) na prawo zaś Jowisz.

W nocy z 5 na 6 lipca Księżyc przejdzie przez nów i przeniesie się na niebo wieczorne, gdzie odwiedzi kilka jasnych ciał niebieskich, wszystko jednak zdarzy się nisko nad horyzontem. 7 lipca Srebrny Glob spotka się z Merkurym mającym jasność \(-0{,}2^m.\) Około godziny 21:45 Księżyc pokaże tarczę w fazie \(4\%\) na wysokości \(5^{\circ}{,}\) Merkurego zaś należy szukać jakieś \(1{,}5^{\circ}\) od brzegu księżycowej tarczy, na godzinie 7 względem niej. Dwa dni później Księżyc zwiększy fazę do \(15\%\) i dotrze na \(3^{\circ}\) do Regulusa, najjaśniejszej gwiazdy Lwa. 10 lipca Księżyc w fazie \(22\%\) zakryje gwiazdę 5. wielkości \(\chi\) Leonis. Zjawisko zacznie się około godziny 21:25 przy zachodzie Słońca. Ale w południowo-wschodniej części kraju powinno dać się je zaobserwować przez lornetkę.

13 lipca Księżyc osiągnie I kwadrę, zbliżając się do Spiki, najjaśniejszej gwiazdy Panny na odległość \(3^{\circ}{,}\) by dwa dni później przejść \(4^{\circ}\) pod Zuben Elgenubi w Wadze, zwiększając przy tym fazę do \(68\%.\) 17 dnia miesiąca tarcza Srebrnego Globu stanie się jeszcze bardziej pyzata, prezentując fazę \(85\%.\) Tej nocy zajmie ona pozycję \(0{,}5^{\circ}\) na południe od Antaresa, najjaśniejszej gwiazdy Skorpiona. 21 lipca przypada pełnia Księżyca, a w nocy z 24 na 25 lipca spotka się on z Saturnem, zmniejszając do tej pory fazę do \(84\%.\) O godzinie 23 oba ciała przedzieli dystans około \(50'.\)

28 lipca Srebrny Glob znowu pokaże tarczę oświetloną w połowie, tym razem jednak zaprezentuje on swoją zachodnią część, świecąc mniej więcej \(7^{\circ}\) na południe od jasnych gwiazd Barana. Dwa dni później jego tarcza zmniejszy fazę do \(29\%\) i dotrze \(2^{\circ}\) na wschód od Plejad. Jednocześnie \(6^{\circ}\) na południowy zachód od niej znajdzie się Uran, \(2^{\circ}\) na południowy wschód zaś – Mars. Ostatniego poranka miesiąca oświetlony w \(20\%\) Księżyc przejdzie \(5^{\circ}\) na północ od Jowisza.

10 lipca maksimum swojej jasności osiągnie miryda \(\chi\) Cygni, zmieniająca jasność od \(+3{,}3^m\) do \(+14{,}2^m\) w okresie 408 dni. W tym czasie powinna ona przekroczyć jasność \(+4{,}5^m{,}\) a zatem dać się łatwo dostrzec gołym okiem. W lipcu \(\chi\) Cygni góruje około północy na wysokości ponad \(70^{\circ}.\) Można ją odnaleźć na linii łączącej gwiazdę \(\eta\) Cyg z Albireo (\(\beta\) Cyg), mniej więcej \(2{,}5^{\circ}\) od pierwszej z wymienionych gwiazd.

W tym miesiącu przez opozycję przejdzie planetoida Ceres, jaśniejąc do około \(+7{,}3^m.\) Ceres porusza się ruchem wstecznym i przez cały lipiec pokona w ten sposób około \(6^{\circ}\) na tle gwiazdozbioru Strzelca, przechodząc na początku miesiąca \(1{,}5^{\circ}\) na południe od gwiazdy 3. wielkości \(\tau\) Sgr, by 8 lipca przejść \(0{,}5^{\circ}\) od jaśniejszej o \(0{,}7^m\) Ascelli (\(\zeta\) Sgr). Niestety podczas górowania Ceres nie przekroczy wysokości \(10^{\circ}\) nad widnokręgiem.