Delta 9/2024

Niebo we wrześniu

Słońce kontynuuje szybką wędrówkę na południe, zmniejszając wyraźnie czas swojego przebywania nad horyzontem. Na szerokości geograficznej Łodzi dnia ubywa w tempie około 4 minut na dobę. Może się to wydawać niewiele, ale w ciągu tygodnia sumuje się to do prawie pół godziny, a przez cały miesiąc – do prawie dwóch. 23 września Słońce przetnie równik niebieski w drodze na południe i na naszej półkuli Ziemi zacznie się astronomiczna jesień.

Miesiąc zacznie się dobrą widocznością Merkurego na niebie porannym. Planeta 5 września osiągnie maksymalną elongację zachodnią. Niestety, jak zawsze na naszych szerokościach geograficznych podczas korzystnej elongacji, planeta oddali się od Słońca na mniej więcej 18. Mimo to o świcie zdąży się ona wznieść wyżej niż 8 ponad wschodni widnokrąg. Merkury pozostanie ozdobą porannego nieba do końca drugiej dekady września.

Przez cały okres widoczności jasność planety zwiększy się od +0,6m do 1,3m, faza jej tarczy urośnie od 28% do 94%, średnica kątowa zmniejszy się zaś z 8 do 5. Pierwszego i drugiego dnia miesiąca Merkurego odwiedzi zbliżający się do nowiu Księżyc. Najpierw zwężony do 3% sierp Srebrnego Globu pokaże się 6 nad planetą, następnego ranka zaś węższy od 1% przemieści się na odległość 8 na godzinę 8 względem planety. 9 września Merkury przejdzie 0,5 na północ od Regulusa, najjaśniejszej gwiazdy Lwa.

Po nowiu Księżyc przeniesie się na niebo wieczorne, ale w pierwszej połowie miesiąca zajmie niskie położenie na niebie, gdyż przejdzie przez najbardziej na południe wysuniętą część zodiaku i jednocześnie skieruje się pod ekliptykę. Do przypadającej 11 września rano naszego czasu I kwadry warto wspomnieć jedynie o mającym miejsce 10 godzin wcześniej spotkaniu naturalnego satelity Ziemi z Antaresem, najjaśniejszą gwiazdą Skorpiona. Wieczorem 10 września oba ciała niebieskie pokażą się w odległości 3 od siebie. Niestety zanim Antares wyłoni się z zorzy wieczornej, zbliży się do widnokręgu na odległość 5, by schować się zań godzinę później.

18 września rano naszego czasu Srebrny Glob przejdzie przez pełnię i jednocześnie spotka się z parą planet Saturn-Neptun. 17 września wieczorem Księżyc wzejdzie mniej więcej w połowie drogi między tymi planetami. Oczywiście sąsiedztwo Księżyca w pełni oznacza, że obie planety są bliskie opozycji. W istocie Saturn znalazł się po przeciwnej stronie Ziemi niż Słońce 8. dnia miesiąca, Neptun zaś przyjmie podobną konfigurację 21 września. Saturn jest łatwo widoczny gołym okiem i jest najjaśniejszym po Księżycu źródłem światła w swojej okolicy, świecąc z jasnością +0,6m, a średnica jego tarczy przekracza 19. Blask Neptuna wynosi +7,8m, i do jego dostrzeżenia trzeba dysponować co najmniej lornetką. Jego odnalezienie ułatwi charakterystyczny układ gwiazd 5. wielkości na pograniczu Ryb i Wodnika, przypominający miniaturowy Mały Wóz. Planeta wędruje niecałe 2 na północny zachód od gwiazdy 27 Psc, kierując się ku 20 Psc.

Ta pełnia jest szczególna o tyle, że podczas niej Księżyc zahaczy o cień Ziemi, chowając weń niecałe 9% swojej średnicy. Całe zjawisko da się obejrzeć po obu stronach Atlantyku, od zachodnich granic Polski do środkowych Stanów Zjednoczonych i Kanady. U nas zjawisko zacznie się o godzinie 2:41 od zaćmienia półcieniowego, zaćmienie częściowe zacznie się o 4:12, faza maksymalna o 4:45, koniec zaćmienia częściowego o 5:15 i koniec zaćmienia półcieniowego o godzinie 6:47.

Po pełni ciekawe spotkania z innymi ciałami niebieskimi czekają Księżyc w okolicach ostatniej kwadry, przez którą przejdzie 24 września na tle gwiazdozbioru Byka. W nocy z 23 na 24 września Srebrny Glob odwiedzi Jowisza, wędrując 5 na północ od niego. Kilka godzin później Księżyc zbliży się na niewiele ponad 0,5 do gwiazdy El Nath, drugiej co do jasności w Byku. Dobę później naturalny satelita Ziemi zbliży się na 6 do Marsa, a jeszcze następnego ranka dotrze na mniej niż 4 do Polluksa, najjaśniejszej gwiazdy Bliźniąt. Do tego czasu jego faza spadnie do 36%.

We wrześniu dystans między Marsem a Jowiszem zwiększy się od 8 do 24. W tym czasie Mars 9 września przejdzie 1 od gromady otwartej gwiazd M35, w podobnej odległości minie gwiazdy Tejat Prior i Tejat Posterior (e i m Gem) czy przejdzie 100 od Mebsuty (e Gem), jednej z jaśniejszych gwiazd Bliźniąt. Przez cały miesiąc tarcza Jowisza urośnie od 39 do 42, zwiększając jasność od 2,1m do 2,3m. Mars w tym czasie zwiększy jasność od +0,7m do +0,5m, zwiększając średnicę kątową od 6 do 8.

Ekliptyka rano tworzy bardzo duży kąt z widnokręgiem, a zatem Księżyc pozostanie ozdobą porannego nieba do końca miesiąca. 27 września jego faza spadnie do 27%, a pokaże się on wtedy 6 nad znaną gromadą otwartą gwiazd M44 w Raku. Dwa dni później Srebrny Glob dotrze do gwiazdozbioru Lwa, wędrując 4 od Regulusa, a jego sierp zwęzi się do 11%. 30 września tarcza Księżyca pokaże fazę zaledwie 6%, mimo to około godziny 5:45 zdąży się wznieść na wysokość 15. Srebrny Glob da się dostrzec nawet jeszcze następnego ranka, gdy o tej samej porze jego tarcza w fazie 2% pokaże się na wysokości 5 dokładnie nad punktem kardynalnym E widnokręgu.