Delta 10/2025

Niebo w październiku

Słońce przez cały październik wędruje przez gwiazdozbiór Panny, wciąż podążając na południe. Do końca miesiąca zdąży ono obniżyć wysokość górowania prawie o \(11^{\circ}{,}\) co pociągnie za sobą wydłużenie się nocy o 2 godziny. W nocy z 25 na 26 października nastąpi zmiana czasu z letniego na zimowy.

1 października przez opozycję przechodzi planeta karłowata (1) Ceres, osiągając na początku miesiąca jasność \(+7{,}6^m{,}\) czyli nieco więcej od znajdującego się około \(13^{\circ}\) na północny wschód od niej Neptuna. Ceres w październiku zakreśli łuk o długości \(6^{\circ}\) na tle gwiazdozbioru Wieloryba, zaczynając miesiąc \(2{,}5^{\circ}\) na zachód od świecącej z jasnością obserwowaną \(+3{,}4^m\) gwiazdy \(\eta\) Cet. 11 października planetoida przejdzie \(9'\) na południe od gwiazdy 5. wielkości \(\varphi\)2 Cet, tydzień później natomiast przejdzie \(1{,}5^{\circ}\) na południe od jaśniejszej o \(0{,}5^m\) gwiazdy \(\varphi\)1 Cet, by na koniec miesiąca zbliżyć się na \(4{,}5^{\circ}\) na południowy wschód do kolejnej gwiazdy 3. wielkości \(\iota\) Cet. Ceres góruje około północy na wysokości \(27^{\circ}.\)

image

Pierwsza część miesiąca zostanie niestety rozświetlona przez Księżyc, choć ze względu na słabe nachylenie ekliptyki do wieczornego horyzontu początkowo w momencie górowania planety karłowatej Ceres znajdzie się on już pod horyzontem, mimo fazy przekraczającej \(68\%.\) Stąd nie przeszkodzi on zbytnio w jej obserwacjach podczas jej maksymalnej jasności. Pełnię Srebrny Glob osiągnie 7 października, a noc wcześniej zbliży się do pary planet Saturn-Neptun, przechodząc \(3^{\circ}\) od jaśniejszej z nich. W październiku dystans między nimi zwiększy się do \(4^{\circ}.\) Jasność Saturna spadnie do \(+0{,}9^m{,}\) przy średnicy tarczy \(19''{,}\) a jego pierścienie znowu staną się prawie niewidoczne, gdyż stosunek ich małej do wielkiej osi zmniejszy się do 0,01. Neptun świeci z jasnością \(+7{,}8^m.\)

Jeśli ktoś posiada teleskop z dużym powiększeniem, to warto przyjrzeć się tarczy Saturna 6 października rano , ponieważ od godziny około 3:20 aż do jej zachodu dwie godziny później będzie na niej widoczny Tytan, czyli największy księżyc tej planety. Zjawisko powtórzy się w nocy z 21 na 22 października. Tym razem Tytan pojawi się na tarczy Saturna około godziny 0:45 i pozostanie na niej do zachodu planety około 4:15. Niestety dużo łatwiej dostrzegalny w takiej sytuacji cień tego księżyca przejdzie po tarczy planety za każdym razem już po jej zachodzie.

10 października Srebrny Glob dotrze do Plejad, zmniejszając fazę do \(87\%.\) Pechowo dla nas zakrycia najjaśniejszych gwiazd gromady zaczną się od około godziny 8 naszego czasu, już po wschodzie Słońca. Ale bliżej Atlantyku do zjawisk dojdzie na ciemnym niebie. Jakieś \(4^{\circ}\) na południe od Plejad swoją pętlę na niebie kreśli planeta Uran, która w październiku przesunie się o \(1^{\circ}\) na zachód, zbliżając się na mniej niż \(2^{\circ}\) do gwiazdy 6. wielkości 14 Tau, sama świecąc o \(0{,}5^m\) jaśniej. W październiku planeta góruje około godziny 3, wspinając się prawie na \(60^{\circ}.\)

Ostatnia kwadra Księżyca przypada 13 października wieczorem naszego czasu, a wzejdzie on przed północą w połowie odległości między Polluksem w Bliźniętach a Jowiszem. Największa planeta Układu Słonecznego zbliża się powoli do opozycji i w październiku pojaśnieje do \(-2{,}3^m{,}\) zwiększając jednocześnie średnicę tarczy do \(41''.\) Jowisz góruje o świcie na wysokości podobnej do Urana. Ten sezon obserwacyjny Jowisza (a także dwa kolejne) jest o tyle ciekawy, że planeta jest bliska swojej równonocy, stąd nawet Kallisto wraz ze swoim cieniem przechodzi po jowiszowej tarczy. 7 października planeta przejdzie na tle mającej jasność \(+9^m\) gromady otwartej gwiazd NGC 2420.

1W kolejnych dniach naturalny satelita Ziemi pozostanie ozdobą porannego nieba, gdzie ekliptyka tworzy duży kąt z widnokręgiem. 15 października, przy fazie zmniejszonej do \(35\%{,}\) zajmie on pozycję \(2{,}5^{\circ}\) na wschód od jasnej gromady otwartej gwiazd M44. Następne trzy poranki Księżyc spędzi w gwiazdozbiorze Lwa, przy coraz bardziej zwężającym się sierpie od \(25\%\) do \(10\%.\) 16 października około godziny 3 odkryje on gwiazdę 6. wielkości 8 Leonis, której pomarańczowa barwa ładnie się skomponuje z ciemnym brzegiem księżycowej tarczy.

19 października Księżyc wzejdzie niedługo przed Słońcem, prezentując tarczę w fazie zaledwie \(5\%.\) W odległości \(7^{\circ}\) na godzinie 8 względem niego pojawi się planeta Wenus. Możliwe, że da się dostrzec tarczę Księżyca jeszcze następnego poranka, gdy jego faza spadnie do \(1\%{,}\) a Wenus znajdzie się \(7^{\circ}\) nad nim. Sama planeta zbliża się do styczniowej koniunkcji ze Słońcem i świeci coraz bliżej widnokręgu. Ostatniego dnia miesiąca przed godziną 6 zdąży się wznieść już tylko na wysokość \(7^{\circ}.\) Wygląd tarczy planety prawie się nie zmienia: jej blask wynosi \(-3{,}9^m{,}\) średnica – \(10''{,}\) faza zaś – \(96\%.\)

Nów Srebrnego Globu zbiega się z maksimum aktywności Orionidów, których radiant znajduje się w północnej części Oriona i góruje około godziny 5, na wysokości dochodzącej do \(60^{\circ}.\) Maksimum ich aktywności przypada 21 października, gdy można się spodziewać nawet 30 zjawisk na godzinę. Są to szybkie meteory, zderzają się z naszą atmosferą z prędkością \(66\) km/s i często pozostawiają po sobie widoczne przez dłuższy czas smugi.