Delta 1/2025

Zadania

Przygotował Dominik BUREK

Zadanie M 1804

Dane są trójmiany kwadratowe \(f_{1}(x),\) \(f_2(x),\) \(\ldots,\) \(f_{2025}(x)\) z tymi samymi współczynnikami przy \(x^2\) oraz tymi samymi współczynnikami przy \(x,\) ale z różnymi wyrazami wolnymi. Każdy z tych trójmianów ma dwa pierwiastki rzeczywiste. Niech \(x_i\) będzie jednym z pierwiastków trójmianu \(f_i(x).\) Jakie wartości może przyjmować suma \[f_{2}(x_1) + f_3(x_2) +\ldots+ f_{2025}(x_{2024}) + f_1(x_{2025})?\]

Rozwiązanie
Odpowiedź: Jedyną możliwą wartością jest \(0.\)

Niech \(i\)-ty trójmian ma postać \(f_i(x) = ax^2+bx+c_i\) dla \(i=1,2,\ldots, 2025.\) Wtedy \[\begin{aligned} f_2(x_1)&=ax_1^2+bx_1+c_2 =(ax_1^2+bx_1+c_1)+(c_2-c_1)\\& =c_2-c_1, \end{aligned}\] gdzie w ostatniej równości skorzystaliśmy z tego, że \(f_1(x_1) = 0.\) Podobnie otrzymujemy równości \(f_3(x_2) = c_3 - c_2,\) \(\ldots,\) \(f_{2025}(x_{2024}) = c_{2025}-c_{2024}\) oraz \(f_{1}(x_{2025}) = c_{1}-c_{2025}.\) Dodając otrzymane równości, dostajemy, że \[\begin{gathered} f_{2}(x_1) + f_3(x_2) +\ldots+ f_{2025}(x_{2024}) + f_1(x_{2025}) \\ =(c_2-c_1)+\ldots+(c_{1}-c_{2025}) = 0. \end{gathered}\]

Zadanie M 1805

Wyznaczyć wszystkie liczby złożone \(n\) takie, że dla dowolnego przedstawienia \(n\) na dwa czynniki całkowite dodatnie \(n = xy\) liczba \(x + y\) jest potęgą dwójki.

Rozwiązanie
Odpowiedź: \(n=15.\)

Podstawiając \(x = 1,\) \(y = n,\) otrzymujemy, że \(n = 2^k-1\) dla pewnej liczby całkowitej dodatniej \(k.\) Niech teraz \(n = ab,\) gdzie \(a \geq b > 2,\) i niech \(a + b = 2^t\) dla pewnej liczby całkowitej dodatniej \(t.\) Gdyby \(a=b=2^{t-1},\) to \(ab=2^{2(t-1)},\) a to jest sprzeczność – mamy zatem \(a>b.\) Oczywiście zachodzi \(k > t.\) Ponadto \[2^k +2^t = ab+a+b+1 = (a+1)(b+1),\] \[2^k-2^t = ab-a-b+1 = (a-1)(b-1).\] Mnożąc te równości, otrzymujemy, że liczba \({(a-1)(a + 1)(b-1)(b + 1)}\) jest podzielna przez \(2^{2t}.\)

Zauważmy jednak, że dwójka występuje w pierwszej potędze w rozkładzie na czynniki pierwsze jednej z liczb \({b-1}\) lub \(b+1,\) a w rozkładzie drugiej z tych liczb w potędze nie większej niż \(t-1.\) Tak samo jest z liczbami \(a-1\)\(a+1.\) Zatem podzielność liczby \({(a-1)(a + 1)(b-1)(b + 1)}\) przez \(2^{2t}\) jest możliwa tylko wtedy, gdy \(2^{t-1}\) dzieli jedną z liczb \(b-1\)\(b+1\) oraz jedną z liczb \(a-1\)\(a+1.\) Ponieważ \(a<b<2^t,\) więc \(b = 2^{t-1}-1\)\(a = 2^{t-1} + 1.\)

Wtedy jednak \(k = 2t-2\) i w szczególności \(2^k-1\) jest podzielne przez \(3.\) Możemy zatem założyć, że w naszym rozumowaniu wybraliśmy \(b = 3.\) Wtedy \(a = 5,\) zatem \(n = 15\) jest jedyną liczbą spełniającą warunki zadania.

Zadanie M 1806

Dany jest (\(mn\))-kąt foremny. Wśród jego wierzchołków dokładnie \(m\) jest pokolorowanych na czerwono, a \(n\) na niebiesko (żaden wierzchołek nie jest pokolorowany dwukrotnie). Udowodnić, że pewien odcinek, którego końce znajdują się w czerwonych punktach, jest równy pewnemu odcinkowi, którego końce znajdują się w niebieskich punktach.

Rozwiązanie
Opiszmy okrąg na (\(mn\))-kącie foremnym i załóżmy, że długość każdego łuku pomiędzy sąsiednimi wierzchołkami jest równa 1. Niech \(A_1, A_2, \ldots, A_m\) oznaczają czerwone wierzchołki, a \(B_1, B_2, \ldots, B_n\) wierzchołki niebieskie. Rozważmy \(mn\) łuków postaci \(A_iB_j,\) które skierowane są „od” \(A_i\) „do” \(B_j\) w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Każdy taki łuk może mieć długość równą jednej z liczb \(1, 2, \ldots , mn-1.\) Z zasady szufladkowej Dirichleta wynika, że istnieją dwa różne łuki, \(A_{i_1} B_{j_1}\)\(A_{i_2} B_{j_2},\) o tej samej długości. Łatwo zauważyć, że wtedy odcinki \(A_{i_1} A_{i_2}\)\(B_{j_1} B_{j_2}\) mają żądaną własność.

Przygotował Andrzej MAJHOFER

Zadanie F 1111

Rozmiary kątowe tarczy słonecznej obserwowanej z powierzchni Ziemi wynoszą około 0,5(przybliżony ,,pomiar” można wykonać, np. oceniając, ile razy szerokość kciuka wyciągniętej ręki jest większa od widzianej średnicy tarczy słonecznej). Oszacuj temperaturę powierzchni Słońca. Przyjmij, że średnia temperatura powierzchni Ziemi jest bliska 0.

Rozwiązanie
Niech \(D\) oznacza średnicę Słońca, \(d\) średnicę Ziemi, \(T_S\) temperaturę bezwzględną powierzchni Słońca, a \({T_Z = 273}\) K temperaturę powierzchni Ziemi (0). Słońce wypromieniowuje energię proporcjonalnie do swej powierzchni, \(4\pi D^2/4,\) i do czwartej potęgi temperatury, \(T_Z^4,\) a Ziemia, w odległości \(R,\) absorbuje część tej energii równą stosunkowi powierzchni jej ,,tarczy”, \(\pi d^2/4,\) do powierzchni sfery o promieniu \(R\) (\(4\pi R^2\)) i wypromieniowuje proporcjonalnie do \(T_Z^4\) i całkowitej jej powierzchni, \(4\pi d^2/4\) – współczynnik proporcjonalności jest ten sam, co w przypadku Słońca. Kątowa średnica Słońca równa 0,5 oznacza, że \(D/R \approx \pi/360.\) Otrzymujemy równanie: \[\left( \pi \frac{d^2}{4}\right)\left(\frac{1}{4\pi R^2}\right) 4\pi \left(\frac{D^2}{4}\right) T_S^4 = 4\pi \left(\frac{d^2}{4}\right) T_Z^4,\] skąd wynika, że \[\left(\frac{T_S}{T_Z}\right)^4 = 16\left(\frac{R^2}{D^2}\right) = 16 \left(\frac{360}{\pi}\right)^2,\] czyli \[T_S \approx 21,4 T_Z.\] Po podstawieniu \(T_Z = 273\) K otrzymujemy \(T_S \approx 5840\) K. Astronomowie przyjmują \(T_S = 5772\) K, a więc nasze przybliżenie jest nadspodziewanie dobre. Dzięki efektowi cieplarnianemu średnia temperatura powierzchni Ziemi jest nieco wyższa od przyjętej w rozwiązaniu i wynosi około 14,76.
Zadanie F 1112

W naczyniu o objętości \(V\) znajduje się gaz pod ciśnieniem \(p_0.\) Dysponujemy pompką o objętości skoku tłoka równej \(v \ll V.\) Potrzebujemy zmniejszyć ciśnienie w naczyniu do wartości \(p\) bez zmieniania temperatury gazu. Ile ruchów tłoka musimy wykonać i z jaką dokładnością osiągniemy wymagane ciśnienie?

Rozwiązanie
Podczas odpompowywania gazu należy wykonywać powolne ruchy tłoka pompy, aby zapewnić warunki, w których gaz będzie podlegał przemianie izotermicznej. Po wykonaniu jednego ruchu tłoka ciśnienie zmniejszy się od \(p_i\) do \(p_{i+1}\): \[p_{i+1} = p_i\left(\frac{V}{V+v}\right).\] Zmniejszenie ciśnienia od \(p_0\) do \(p\) będzie więc wymagało \[x = \ln{\frac{p_0}{p}}/\ln{\frac{V}{V+v}}\] ruchów tłoka. W ogólnym przypadku \(x\) nie będzie liczbą całkowitą, ale wypadnie pomiędzy dwoma wartościami całkowitymi: \(n < x < n+1.\) Przyjmijmy \(x = n +q\)\({0 < q < 1}.\) Mamy wówczas: \[p = p_n\left(\frac{V}{V+v}\right)^q = p_{n+1}\left(\frac{V}{V+v}\right)^{q-1}.\] Możemy zakończyć pompowanie z ciśnieniem równym \(p_n\) lub \(p_{n+1}.\) Oszacujmy, jaki popełnimy błąd, przyjmując każdą z tych wartości: \[\begin{aligned} \Delta_{+} &= p_n - p = p_n\left(1 - \left(\frac{V}{V+v}\right)^q\right) = p_n\left(1 - \left(1-\frac{v}{V+v}\right)^q\right)\\& \approx p_n\frac{qv}{V+v}. \end{aligned}\] Analogicznie dla \(\Delta_{-} = p - p_{n+1}\): \[\Delta_{-} \approx p_n\frac{(1-q)v}{V+v}.\] Najlepszą oceną popełnionego błędu będzie więc: \[\Delta = \frac{\Delta_{+} + \Delta_{-}}{2} = p_{n}\left(\frac{v}{2(V+v)}\right) \approx p\left(\frac{v}{2(V+v)}\right).\]