Delta 5/2025

Zadania

image

Zadanie M 1816

Czy istnieje taki wielomian \(P\) stopnia \(2025,\) że dla dowolnej liczby rzeczywistej \(x\) spełniona jest równość \[P(x)+P(1-x)=1?\]

Rozwiązanie
Odpowiedź: Tak.
Wielomian \[P(x)=(1-x)^{2026}-x^{2026}+\frac{1}{2}\] spełnia warunki zadania.
Zadanie M 1817

Wyznaczyć liczbę \(2025\)-cyfrowych liczb podzielnych przez \(2^{2025},\) których cyfry należą do zbioru \(\{2, 3, 4, 5, 6, 7\}.\)

Rozwiązanie
Udowodnimy przez indukcję, że istnieje dokładnie \(3^n\) liczb \(n\)-cyfrowych podzielnych przez \(2^{n},\) których cyfry należą do zbioru \(\{2, 3, 4, 5, 6, 7\}.\)

Dla \(n=1\) teza jest jasna, w zbiorze \(\{2, 3, 4, 5, 6, 7\}\) są tylko trzy liczby parzyste.

Załóżmy, że teza jest spełniona dla \(n.\) Liczbę spełniającą założenia stwierdzenia nazwijmy dobrą. Rozważmy \((n+1)\)-cyfrową liczbę dobrą i usuńmy jej pierwszą cyfrę. Otrzymana liczba \(n\)-cyfrowa jest również dobra, gdyż operacja usunięcia pierwszej cyfry \(x\) jest równoważna odjęciu liczby \(x\cdot 10^{n},\) która jest podzielna przez \(2^{n}.\)

Z drugiej strony, dopisując z lewej strony cyfrę \(x\) do dobrej liczby \(n\)-cyfrowej \(y\cdot 2^{n},\) dostajemy liczbę \[y\cdot 2^{n}+x\cdot 10^{n}=2^{n}(y+x\cdot 5^{n}).\] Uzyskana liczba jest \((n+1)\)-cyfrową liczbą podzielną przez \(2^{n},\) której cyfry należą do zbioru \(\{2, 3, 4, 5, 6, 7\}\) i która jest podzielna przez \(2^{n+1}\) wtedy i tylko wtedy, gdy \(x+y\) jest parzyste. Zauważmy jednak, że dla parzystej liczby \(y\) jako \(x\) możemy przyjąć jedynie \(2,\) \(4\) lub \(6,\) a dla nieparzystego \(y\) jedynie \(3,\) \(5\) lub \(7.\) Oznacza to, że dobrych liczb \((n+1)\)-cyfrowych jest dokładnie \(3\) razy więcej niż dobrych liczb \(n\)-cyfrowych.

Zadanie M 1818

Kwadratową planszę o wymiarach \(10 \times 10\) podzielono na 25 kwadratów \(2 \times 2.\) Następnie planszę wypełniono kostkami domina (prostokątami \(1 \times 2\) ułożonymi pionowo lub poziomo). Jaka jest najmniejsza liczba kostek domina, które mogą znajdować się wewnątrz kwadratów \(2\times 2\) z podziału?

Rozwiązanie
Odpowiedź: 10.
Rozważmy kwadraty \(A_1,\) \(A_3,\) \(\ldots,\) \(A_{9}\) o wymiarach, odpowiednio, \(1 \times 1,\) \(3 \times 3,\) \(\ldots,\) \(9 \times 9,\) których lewy dolny róg pokrywa się z lewym dolnym rogiem planszy. Dla każdego z kwadratów \(A_i\) \((i = 1, 3, 5,\ldots, 9)\) istnieje kostka domina \(X_i\) przecinająca jego bok (ponieważ kwadraty o nieparzystym wymiarze nie mogą zostać wypełnione kostkami domina). Łatwo zauważyć, że \(X_i\) leży wówczas wewnątrz kwadratu \(2\times 2\) z podziału. Dostaliśmy zatem 5 kostek domina wewnątrz kwadratów \(2\times 2.\)

Podobnie, biorąc pod uwagę kwadraty \(B_1,\) \(B_3,\) \(\ldots,\) \(B_{9}\) o wymiarach \(1 \times 1,\) \(3 \times 3,\) \(\ldots,\) \(9 \times 9,\) których prawy górny róg pokrywa się z prawym górnym rogiem planszy, znajdujemy kolejnych \(5\) kostek domina \(Y_j\) \((j = 1, 3, 5, \ldots, 9)\) o żądanej własności. Wobec tego najmniejsza możliwa liczba kostek domina spełniających warunki zadania jest nie mniejsza niż  \(10.\)

Następujący rysunek pokazuje, że liczbę \(10\) kostek domina jesteśmy w stanie zrealizować.

image

Zadanie F 1119

W szczelnym kontenerze o stałej pojemności (sztywne metalowe ściany) \(V = 10\)  m \(^3\) znajduje się powietrze pod ciśnieniem 1 atmosfery, \(p_0 = 101\cdot 10^3\)  Pa, w temperaturze \(T_0 = 273\)  K (0C). Ile ciepła potrzeba do ogrzania powietrza w kontenerze do temperatury \(T = 293\) K? Stała gazowa \(R = 8{,}31\)  J/(mol \(\cdot\) K).

Rozwiązanie
Powietrze jest mieszaniną gazów dwuatomowych: azotu (N \(_2\)) i tlenu (O \(_2\)). W podanych warunkach oba gazy doskonale spełniają równania gazu doskonałego. Ciśnienie  \(p\) w kontenerze jest sumą ich ciśnień cząstkowych, a więc spełnione jest równanie: \[p_0V = nRT_0,\] w którym \(n\) oznacza sumaryczną liczbę moli azotu i tlenu. Oba gazy mają takie samo molowe ciepło właściwe w przemianie w stałej objętości: \(c_V = \frac{5}{2}R.\) Podniesienie temperatury gazów w kontenerze do \(T=293\) K wymaga więc dostarczenia ciepła \(Q\) równego: \[Q = nc_V(T-T_0) = \frac{5p_0V(T-T_0)}{2T_0}.\] Liczbowo: \(Q = 185\) kJ.
Zadanie F 1120

Naczynie w kształcie pionowego walca o wewnętrznym promieniu \(R\) ma u podstawy kołowy otworek o promieniu \(r.\) Jak prędkość wypływu wody z naczynia zależy od wysokości \(h\) jej powierzchni nad odpływem (dolnym otworkiem)? Przyspieszenie ziemskie wynosi \(g.\)

Rozwiązanie
Woda jest cieczą nieściśliwą, wobec tego prędkość opadania powierzhni wody \(v(h)\) i prędkość jej wypływu dolnym otworkiem \(v(0)\) związane są warunkiem wynikającym z prawa zachowania masy wody: \[\pi R^2v(h) = \pi r^2v(0).\] W opisanych warunkach możemy z dobrym przybliżeniem pominąć wpływ lepkości wody i posłużyć się równaniem Bernoulliego: \[\frac{v(h)^2}{2} + gh +\frac{p(h)}{\rho} = \frac{v(0)^2}{2} +\frac{p(0)}{\rho}.\] Przyjęliśmy, że \(h\) oznacza wysokość nad środkiem otworka, a  \(\rho\) jest gęstością wody (stałą w całym naczyniu), a  \(p(h)\)\(p(0)\) oznaczają ciśnienie na zewnątrz naczynia na wysokości  \(h\) i na poziomie otworka. Podstawiamy związek \(v(h)\)\(v:= v(0)\) wynikający z równania ciągłości do równania Bernoulliego i otrzymujemy: \[\frac{p(h) - p(0)}{\rho} + gh = \frac{1}{2}v^2\left(1-\frac{r^4}{R^4}\right).\] Ostatecznie otrzymujemy odpowiedź: \[v = \sqrt{\frac{2((p(h) - p(0))/\rho + gh)}{1 - r^4/R^4}}.\] Zwykle różnica ciśnień atmosferycznych na wysokości \(h\) jest zaniedbywalnie mała, i można ją pominąć. Stosunek czwartych potęg promieni też zwykle jest bardzo mały, i można go pominąć. Oba te przybliżenia prowadzą do znanego wzoru Torricellego: \(v = \sqrt{2gh}.\)
Uwaga: otrzymany wzór opisuje prędkość wypływu w środku otworka. W rzeczywistości prędkości wypływu zbiegają się nieco w kierunku środka otworka, co powoduje zmniejszenie strumienia wypływającej wody w stosunku do wartości \(\pi r^2 v\) o czynnik \(\alpha < 1\) zależny od kształtu otworka – i dla otworka kołowego ten czynnik wynosi \(\alpha \approx 0{,}62,\) co należałoby uwzgędnić w równaniu ciągłości.