Delta 6/2025

Zadania

image

image

Zadanie M 1819

Parami względnie pierwsze liczby całkowite dodatnie \(a,\) \(b\)\(c\) są takie, że liczba \((a^2-bc)^2\) jest podzielna przez \(ab + bc+ ca.\) Udowodnić, że liczba \((b^2-ac)^2\) również jest podzielna przez \(ab + bc+ ca.\)

Rozwiązanie
Zauważmy, że \[a^2-bc\equiv a(a+b+c)\pmod{ab+bc+ca}.\] Zatem \[0\equiv (a^2-bc)^2\equiv a^2(a+b+c)^2\pmod{ab+bc+ca},\] więc \(ab+bc+ca\mid a^2(a+b+c)^2.\)

Gdyby istniała liczba pierwsza \(p,\) dla której \(p\mid a\)\({p\mid (ab+bc+ca),}\) to również \(p\mid bc\) – sprzeczność z założeniem, że \(a,\) \(b,\) \(c\) są parami względnie pierwsze. A zatem \({\textup{NWD}(a, ab+bc+ca)=1,}\) więc \(ab+bc+ca\mid (a+b+c)^2.\) Wtedy jednak, używając analogicznych kongruencji, mamy \[(b^2-ac)^2\equiv b^2(a+b+c)^2\equiv 0\pmod{ab+bc+ca}.{}\]

Zadanie M 1820

Niech \(n \ge 3\) będzie nieparzystą liczbą całkowitą. Na tablicy \(2n \times 2n\) kolorujemy \(2(n-1)^2\) pól. Jaka jest największa liczba narożników (dowolnie obróconych), które zawsze można wyciąć z niepokolorowanej części tablicy?

Rozwiązanie
Odpowiedź: \(2n-1.\)

Podzielmy tablicę na \(n^2\) kwadratów \(2\times 2.\) Aby z jednego takiego kwadratu nie można było wyciąć narożnika, co najmniej dwa jego pola muszą być pokolorowane. Takich kwadratów może być jednak co najwyżej \({(2(n-1)^2)/2=(n-1)^2,}\) więc zawsze możemy wyciąć \({n^2-(n-1)^2=2n-1}\) narożników.

Indukcyjnie skonstruujemy teraz kolorowanie tablicy dające maksymalnie \(2n-1\) narożników. Dla \(n=3\) wystarczy pokolorować tablicę \(6\times 6\) w następujący sposób.

image

Dla \(n\geq 5,\) przechodząc z \(n\) do \(n+2,\) umieszczamy kopię konstrukcji tablicy \(2n\times 2n\) dla \(n\) w środku tablicy \({(2n+4)\times (2n+4)}.\) Następnie dodatkowymi kwadratami, których jest \(2(n+1)^2-2(n-1)^2=8n,\) otaczamy środkową konstrukcję \(2n\times 2n.\)

image

Wtedy z założenia indukcyjnego możemy wyciąć maksymalnie \(2n-1\) narożników ze środka i dodatkowo jeszcze co najwyżej cztery narożniki z rogów tablicy, co daje łącznie \(2n-1+4=2(n+2)-1.\)

Zadanie M 1821

Niech \(SABC\) będzie ostrosłupem o kątach prostych przy wierzchołku \(S.\) Punkty \(A',\) \(B',\) \(C'\) leżą, odpowiednio, na krawędziach \(SA,\) \(SB,\) \(SC\) w taki sposób, że trójkąty \(ABC\)\(A'B'C'\) są podobne (przyjmujemy, że podobieństwo uwzględnia kolejność wierzchołków). Czy stąd wynika, że płaszczyzny \(ABC\)\(A'B'C'\) są równoległe?

Rozwiązanie
Odpowiedź: Tak.

Niech \(k\) będzie skalą podobieństwa trójkątów \(ABC\)\(A'B'C',\) wtedy \(A'B'=kAB,\) \(B'C'=kBC\) oraz \(C'A'=kCA.\) Na podstawie twierdzenia Pitagorasa otrzymujemy równości: \[\begin{aligned} &SA'^{2} + SB'^{2} = k^2AB^2, \\& SA'^{2} + SC'^{2} = k^2AC^2, \\& SB'^{2} + SC'^{2} = k^2BC^2,\\ &SA^{2} + SB^{2} = AB^2, \\& SA^{2} + SC^{2} = AC^2, \\& SB^{2} + SC^{2} = BC^2. \end{aligned}\] Wobec tego \[SA'^2 = \frac{k^2(AB^2 + AC^2-BC^2)}{2} = k^2SA^2,\] czyli \(SA' = kSA.\) Podobnie \(SB' = kSB\) oraz \(SC' = kSC,\) a zatem płaszczyzny \(ABC\)\(A'B'C'\) są równoległe.

Zadanie F 1121

Dwa identyczne kondensatory płaskie połączono szeregowo. Przestrzeń między okładkami pierwszego wypełniono przewodnikiem o oporze właściwym \(\rho,\) a drugiego dielektrykiem o przenikalności elektrycznej \(\varepsilon.\) Ile wynosi stała czasowa \(\tau = RC\) tego układu?

Rozwiązanie
Przyjmijmy, że powierzchnia okładek każdego z kondensatorów wynosi \(S,\) a odległość okładek to \(d.\) Pojemność elektryczna, \(C,\) kondensatora wypełnionego dielektrykiem wynosi: \[C = \frac{\varepsilon S}{d}.\] Drugi kondensator po wypełnieniu przewodnikiem staje się opornikiem o oporze elektrycznym \(R\) między okładkami: \[R = \frac{\rho d}{S}.\] Stała czasowa \(\tau\) charakteryzująca czas ładowania pojemności \(C\) przez opornik \(R\) wynosi tym samym: \[RC = \varepsilon \rho .\]

Stała \(\tau\) nie zależy od rozmiarów kondensatorów – wartości \(S\)\(d.\)

Zadanie F 1122

Kompresor używany zwykle do sprężania powietrza wykorzystano do sprężenia helu. Sprężanie przebiega adiabatycznie od \(p_0 = 1\) atm do \({p = 10}\) atm. Jaki jest stosunek temperatur końcowych obu gazów, jeśli początkowa temperatura w obu przypadkach była taka sama i wynosiła \(T_0\)?

Rozwiązanie
Hel jest gazem jednoatomowym, a powietrze mieszaniną niemal wyłącznie gazów dwuatomowych: azotu i tlenu. Wykładnik adiabaty \(\kappa\) dla gazu jednoatomowego wynosi \(\kappa_1 = 5/3,\) a dla dwuatomowego \(\kappa_2 = 7/5.\) Zwykle pamiętamy, że w przemianie adiabatycznej gazu doskonałego ciśnienie gazu \(p\) i jego objętość \(V\) spełniają warunek: \(pV^\kappa =const\) (wyrażenie pozostaje stałe). Skorzystanie z równania stanu gazu doskonałego, \(pV = nRT\) (\(n\) oznacza liczbę moli gazu, a \(R\) stałą gazową) pozwala znaleźć związek między temperaturą \(T\) i ciśnieniem \(p\) gazu w przemianie adiabatycznej: \[p^{1-\kappa}T^\kappa = const,\] skąd łatwo uzyskujemy związek: \[\frac{T}{T_0} = \left(\frac{p}{p_0}\right)^{\frac{\kappa - 1}{\kappa}}.\] Dla stosunku \(p/p_0 =10\) otrzymujemy temperatury końcowe: dla helu \(T_h = 10^{2/5}T_0 \approx 2{,}512 T_0,\) a dla powietrza \({T_p = 10^{2/7}T_0 \approx 1{,}931 T_0},\) czyli \(T_h/T_p = 10^{4/35} \approx 1{,}301.\)